فارست. ام. میمز نویسنده و محقق کهنه کاری است که در زمینه های گوناگون الکترونیک، تألیفات ومقالات متعددی را تدوین نموده است. برخلاف بسیاری از مؤلفین و نویسندگان که آثار خود را برای ارائه در سطوح دانشگاهی به رشته ی تحریر در می آورند، نوشته های میمز از ادبیات سلیس و روانی برخوردار بوده و به نظر می رسد که خط مشی اصلی او در ارائه ی این آثار، پرهیز از گزافه گویی و بیان مختصر و مفید و بی پیرایه ی مطالب کلیدی در چند جمله یا چندسطر باشد. این ساده گویی تا آ نجا پیش می رود که مطالب کتاب ها و حتی تصاویر و مدارها نیز به صورت دستنویس منعکس می گردند.
شیوه ای که شاید از نظر روانشناسی، در قدرت یادگیری وآموزش خواننده بی تأثیر نبوده و به روایتی، از ترس و هراس و استرس ناخودآگاه ناشی از یادگیری یک مطلب جدید می کاهد. این خصوصیت منحصر به فرد موجب آن شده که تألیفات این نویسنده، مورد استقبال طیف وسیعی از دانش آموزان و مبتدیان غیرحرفه ای علاقمند به این رشته ی جذاب و پرطرفدار واقع گردد.
کتاب یا بهتر بگوئیم، جزوه ی مختصری که پیش روی شماست، دستورالعمل یا راهنمای ساده ای می باشد که برای آشنایی مبتدیان و تازه کارها با الکترونیک آنالوگ به رشته تحریر در آمده است. با مطالعه ی اندک صفحات این مجموعه در خواهید یافت که مطالب مطروحه، اندوخته ی نظری چندان بالائی را شامل نشده و در عوض، تلاش بر آن است که خوانند هی مبتدی را به شیوه ای عملی، با اصول و مبانی الکترونیک آنالوگ آشنا سازد.
با توجه به آنکه این اثر یک کتاب صد درصد عملی و آزمایشگاهی تلقی میگردد، مطالعه ی صِرف آن مثمرثمر نبوده و بازدهی وکارآئی اش فقط هنگامی چهره ی اصلی خود را می نمایاند که حتی در صورت عدم دسترسی به کنسول اصلی، با تهیه ی تعداد معدودی از قطعات و وسائل ضروری که ریز
آنها در ابتدای کتاب آورده شده است، اقدام به ساخت و راه اندازی یک آزمایشگاه الکترونیک جمع و جور خانگی نمائید. در این صورت، همگام با مطالعه وتعقیب هر مدار جدید، قادر به ساخت و آزمایش وتجربه اندوزی از آن خواهد گردید.
اگر با به پایان رساندن کتاب احساس کردید که از مطالعه ی آن خسته و دلزده نشده و توانائی و علاقه به یادگیری مطالب مشابهی را دارید، به سراغ جلد دوم اثر حاضر که به آشنایی مبتدیان بامقدمات الکترونیک دیجیتال اختصاص دارد بروید. روال طرح مطالب و آزمایش ها در کتاب مزبور نیز مشابه اثر حاضر بوده و با همین سادگی و روانی همراه است.
در صورتی که یک مجموعه ی کامل یا به اصطلاح پَک این آزمایشگاه خانگی را داشته باشید، به هیچ کدام از وسائل و قطعات اشاره شده ی زیر نیاز نخواهید داشت چون در داخل جعبه ی دستگاه، علاوه بر قطعات و وسائل نصب شده و جدانشدنی از کنسول (مثل ده LED ی ردیفی نصب شده در قسمت بالایی کنسول و مقاومت های سری آنها، یا سه پتانسیومتر موجود در قسمت سمت چپ کنسول و مقاومت های سری شده با ورودی میانی آنها، کلیه قطعات مجزای مورد نیاز مثل مقاومتها، خازن ها، آی سی ها، ....نیز اضافه گردیده اند. ولی اگر به یک مجموعه ی آماده و کامل این آزمایشگاه خانگی دسترسی ندارید که علی القاعده، فرض محتملی به نظر می رسد، دو راه پیش پای شما قرار دارند که در اولین گام و با بررسی همه ی جوانب باید تصمیم نهایی تان را گرفته و مشخص کنید که آیا اصولاً علاقه ای به ساخت یک کنسول دست ساز مشابه را دارید یا خیر. با وجودی که در نگاه اول ممکن است سر هم کردن و ساختن یک چنین کنسولی را خارج از توانایی های خود احساس کنید ولی به شما اطمینان می دهم که این برداشت، تفکر صحیحی نبوده و با خرید لوازم مورد نیاز و صَرف کمی وقت و با به کارگیری خلاقی تها و استعدا دهای نهفته ی خود به راحتی قادر به ساخت یک نمونه ی وطنی و دس تساز آن خواهید بود!
کنسولی که هر وقت در آینده به آن نگاه کرده و یا آن را مورد استفاده قرار دهید، با یک جور احساس رضایت خوشایند مواجه خواهید شد. به هر صورت اگر حال و حوصله و توان ساخت این کنسول را در خود یافتید، در اولین گام باید اقدام به طراحی و پیاده سازی یک جعبه یا محفظه برای قرار دادن و نصب قطعات و وسائل مورد نظر بر روی آن نمایید. جنس این محفظه ممکن است از هر نوع ماده ی در دسترسی از قبیل پلاستیک، کائوچو و یا چوب باشد که البته نظر به سبکی، ارزانی و در اختیار بودنِ چوب، پیشنهاد شخصی خودم، استفاده از فیبر یا تخته سه لایی می باشد. ابعاد (طول، عرض و ارتفاع) این محفظه اختیاری و تجربی بوده و سایز خاصی مدنظر نمی باشد. یکی از راه ها برای یافتن کوچکترین و جمع جورترین ابعاد مورد نیاز آن است که در شروع کار، مقوای نسبتاً کلفتی را به صورت یک مستطیل برش زده و سعی کنید مطابق نقش هی کنسول، قطعات و وسائل خریداری شده را در کمترین فاصله ی ممکن از یکدیگر، بر روی صفحه ی یاد شده قرار دهید. فراموش نکنید که کم کردن فاصله ها با محدودیت روبرو بوده و در این راه نباید از حداقل اندازه های مورد نیاز برای جا دادن وسائل مختلف (برای مثال بیزر، ترانس، کلید، ...( در قسمت داخلی محفظه غافل شد. در این صورت وبا اندکی تقریب، ابعاد جعبه ی موردنظر مشخص می شوند. اگر لوازم مورد نیاز برای انجام عملیات درودگری را در اختیار نداشته و یا اصولاً تمایل دارید که محفظه ی تمیزتر و شکیل تری داشته باشید، میتوانید سفارش ساخت آن را به یک نجار حرفه ای ارجاع نمایید. البته فراموش نکنید که وظیفه ی نجار یاد شده تا مرحله ی تحویل محفظه، خاتمه یافته و از این جای کار به بعد، انجام سایر عملیات به عهده ی خودتان می باشد. کارهایی که عمد هترین آنها، سوراخ کاری (با درل)، سوهان کاری، پیچ کردن، (با استفاده از پیچ و مهره یا پی چهای خودکار)، چسب زدن و بالاخره، انجام سیم کشی های داخلی کنسول را شامل می گردد. به عنوان مثال فرض کنید برای شروع می خواهید پتانسیومتر 10 کیلو اُهمی R3 واقع در گوشه ی پایین و سمت چپ کنسول را در جای خود نصب نمایید. برای این کار مته ی مناسبی که هم اندازه ی قطر محور پتانسیومتر مزبور باشد را به سه نظام درل بسته و در جای مورد نظر خود، سوراخی ایجاد کنید. مهره ی شش گوش روی محور پتانسیومتر را باز کرده، محور را از قسمت داخلی صفحه ی رویی وارد آن نموده و مهره ی مربوطه را در جای خود قرار داده و محکم کنید و با این کار، پتانسیومتر را از نظر فیزیکی به صفحه ی رویی متصل نمایید. اکنون سَر ولوم پتانسیومتر را روی محور آن قرار داده و با اِعمال یک فشار مختصر، آن را به شافت پتانسیومتر متصل نمایید. عجله نکنید! کار این قسمت تمام نشده! در ادامه و مطابق نقش هی کنسول، در سمت راست سر ولوم، سه سوراخ خیلی ظریف و کم قطر ایجاد کرده و مفتول فلزی فنرهایی را که برای این مقصود تهیه کرده اید، از آنها عبور دهید. طول بیرون زده ی مفتول فنر از قسمت داخلی باید آنقدر باشد که با استفاده از یک دَم باریک بتوانید آن را کمی کج کنید که به سادگی از سوراخ تعبیه شده خارج نگردد.
حالا با استفاده از چند قطره چسب مایع، آکواریوم، قطره ای، آهن و یا هر جور چسب دیگری که بتواند مفتول فنر را در جای خود تثبیت نماید، سعی کنید مانع از لقی یا خارج شدن مفتول فنر از چوب شوید. البته پس از خشک شدن این چسب ها و تثبیت موقتی فنرها، برای اطمینان بیشتر می توانید در نزدیکی سوراخی که مفتول فنر از آن رد شده سوراخ ریز دیگری ایجاد کرده و یک پیچ خودکار را به گونه ای در آن قرار دهید که کله ی پیچ، حلقه ی پایینی فنر را به سطح چوب بچسباند. پایان بخش کارهای این قسمت، انجام سیم کشی های مورد نیاز است. در این صورت پس از مشخص کردن ترمینال های مختلف پتانسیومتر و با استفاده از تکه های کوچک و ظریفی از یک سیم مفتولی، سه تکه سیم را برش زده و پایه های پتانسیومتر را به مفتول های بیرون زده ی فن رهای 37 ، 38 و 39 متصل و یا در صورت امکان، لحیم نمایید. تنها کار باقیمانده آن است که در کنار پایه ها و محل اتکاء فنرهای مزبور به چوب رویی کنسول، ارقام مشخصه ی آنها، یعنی شماره های 37 ، 38 و 39 را حک کنید و نهایتاً و با استفاده از یک ماژیک، خودکار و یا هر وسیله ی مشابه، نماد استاندارد پتانسیومتر را مطابق نقشه، در کنار این سه فنر ترسیم نمایید. در مجموع برای تکمیل سطح رویی کنسول به 69 عدد فنر متحدالشکل نیاز دارید. برای تهیه ی این فنرها به ابزار فروشی ها مراجعه کرده و با رؤیت مدل های مختلف سعی کنید نمونه ای را انتخاب نمائید که از تعداد حلقه ها، قطر و مهم تر از همه، از چنان سفتی برخوردار باشد که ضمن نگهداشتن مطمئن سر سیم ها در لابه لای حلقه ها، جا زدن یا در آوردن سر سیم ها از آن، به نیروی خیلی زیاد و بیش از حدی نیاز نداشته باشد.
و اما بِردبُرد. در مورد این وسیله نگرانی به خود راه ندهید. در موقع خرید سعی خودتان را کرده و تلاش کنید نزدیک ترین نمونه به آنچه که در نقشه نشان داده شده را تهیه نمایید ولی در صورتی که نمونه های موجود در بازار دقیقاً شبیه آنچه که در نقشه دیده می شود نبودند، با خرید مدل های دیگر
هم مشکلی ایجاد نمی شود. برای مثال آنچه که در این کنسول به کار رفته، بِردبُردی است که در قسمت میانی آن پنج شیار مجزا پی شبینی گردیده که در مجموع، شش بِردبُرد مستقل را ایجاد کرده است. در این صورت اگر موفق به یافتن نمونه ی مشابهی نشدید، شش بِردبُرد ساده و تک ستونی را تهیه کرده و به سلیقه ی خودتان و با استفاده از تسمه های فلزی ظریف و کوچکی که به صورت نود درجه فرم داده شده و در ابزار فروشی ها موجود هستند، بِردبُردها را در کنار هم چیده و مجموعه ی آنها را به سطح خارجی صفحه ی چوبی متصل نمایید.
جمع کردن این کنسول پیش از این که ارتباطی به حرفه و رشته ی برق یا الکترونیک داشته باشد، یک پروژهی جالب و سرگرم کننده است که هر کس به سلیقه خود می تواند تغییراتی در آن ایجاد نماید. برای مثال همان گونه که از روی نقشه ی دستگاه مشاهده می شود، باتری های مورد استفاده در این کنسول، از محفظه ای که در قسمت پایینی آن تعبیه شده، در جای مورد نظر قرار گرفته و با انشعاباتی که در جاهای مختلف آن پیش بینی شده، شش ولتاژ 5/ 1، 3، 5/ 4، 6، 5/ 7 و 9 ولتی برای ردیف بالایی (حفره های تغذیه ی مدار) بِردبُردهای مجزای شش گانه، تأمین شده است. این در حالی است که ما برای تأمین ولتاژ های مورد نظر، از جا باتری های قلمی: 1، 2، 3، 4 و 5 تائی سود جسته و سر سی مهای هر ولتاژ خاص را به ردیف های مختلف بالایی متصل خواهیم کرد. برای عبور دادن سیم های مزبور باید سوراخ های ظریفی را در بالا و پایین بِردبُرد ایجاد کرده و سر سیم ها را به حفره های مورد نظر هدایت نمود. در مورد تأمین ولتاژ 9 ولتی، بهره گیری از یک باتری کتابی و سر باتری مربوطه کفایت می کند. و باز در مثال دیگر، محل نصب بلندگو در قسمت پایین و سمت راست کنسول را در نظر بگیرید. در نگاه اول ممکن است این نگرانی برای تان ایجاد شود که شبکه ها یا شیارهای قاب روئی آن را باید به چه صورتی ایجاد نمود؟ اگر به شکل کنسول دقیق شوید ملاحظه خواهید کرد که شبکه ی نشان داده شده شبیه چیزی است که در بلندگوهای خودرو به کار رفته و برای حفاظت مخروط بلندگو، قسمت خارجی آن را می پوشاند. در این صورت شما هم میتوانید از یکی از این کاورهای بلندگو، استفاده نمایید.
مراحل انجام تعبیه ی قسمت های مختلف دیگر هم کم وبیش به همین صورت بوده و در هر مرحله باید ساده ترین و کم هزینه ترین راه را برگزیده و در هیچ قسمتی از کار، از معمول داشتن ترفندهای خلاقانه و ابتکاری غافل نشد. و نهایتاً اگر احساس کردید نیازی به ساخت کنسول نبوده و تمایل به انجام مجزا و مستقل هر پروژه را دارید، باز هم مانعی وجود نداشته و این کار هم شدنی است. در این صورت باید به چند نکته توجه نمایید.
مراحل جمع کردن مدار به سلیقه ی شما و بدون الزام به رعایت ترتیب پیشنهادی در قسمت«روش ساخت مدار» ها خواهد بود. در این صورت نیازی به مطالعه و دنبال کردن قسمت مزبور نبوده و مدار را باید مطابق با سلیقه ی خود سر هم کنید.
برای پیشگیری از عبور جریان اضافی از LED های دهگانه ی نصب شده در قسمت بالایی کنسول، هر کدام از آنها به یک مقاومت سری داخلی تجهیز شده اند. در این صورت اگر خواستید بدون استفاده از کنسول، یک مدار را جمع کنید، به این نکته توجه داشته و به همراه LED ی اشاره شده، حتماً از یک مقاومت سری 1 کیلو اُهمی استفاده نمایید.
مشابه این وضعیت در مورد پتانسیومترهای سه گانه ی تعبیه شده در قسمت سمت چپ کنسول هم صادق بوده و به همراه سر سیم متصل به قسمت متحرک و میانی پتانسیومتر، از یک مقاومت سری شده ی 470 اَُهمی داخلی استفاده شده تا مانع از عبور جریانات زیاد از آنها شود.
وقتی در نقشه ای به یکی از این پتانسیومترها اشاره شده و شما میخواهید بدون استفاده از کنسول، آن را مونتاژ کنید، حتماً باید یک مقاومت 470 اُهمی سری با سر سیم مربوطه را به کار ببرید. در صورت تمایل، در هنگام تهیه فهرست قطعات مورد نیاز، از قطعات ارزان قیمت و متداول، مثل مقاومت ها و خازن ها، که همیشه مورد استفاده واقع می شوند، یکی دو قطعه ی اضافه و یدکی را هم در نظر بگیرید.