جلوگیری از برق گرفتگی (بهداشت و ایمنی کار):
اگر جریان برق از بدن انسان یا حیوان بگذرد برق گرفتگی ایجاد می شود. ممکن است اندازه جریان عبوری از بدن محسوس نباشد که در این صورت برق گرفتگی قابل تشخیص نیست.
اما در صورتیکه میزان جریان عبوری زیاد شود، ابتدا شوک به بدن وارد می شود و در صورت زیادتر شدن جریان سبب قطع ضربان قلب، ایست تنفس و در نهایت مرگ مغزی می شود. برق گرفتگی یکی از حوادث خانگی است، رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده از وسایل برقی، مانع از خطر برق گرفتگی و عواقب بعد از آن می شود. بنابراین بهتر است، قبل از استفاده از لوازم
برقی با رعایت برخی نکات ساده، خانه ای ایمن برای خود و افراد خانواده به خصوص کودکان ایجاد کنیم. امروزه نیروی برق در تمام ابعاد زندگی بشر رسوخ نموده است تا جائی که دیگرنمی توان گفت که برق کارها را آسان نموده است، بلکه باید گفت زندگی بدون برق مشکل شده است. برق بزرگترین خدمتگزار انسان شده است. ولی اگر با این خدمتگزار عاقلانه رفتار نشود،
می تواند در زمره بزرگترین قاتل ها به حساب آید. بدن انسان در برابر عبور جریان الکتریسیته مانند یک هادی با مقاومت نسبتاً بالا عمل می کند که در اثر عبور جریان برق از بدن حرارت زیادی تولید می کند.
عوامل و پارامترهای ذیل عوارض عبور جریان از بدن را مشخص می‌کنند:
1) ولتاژ جریان، شدت جریان، فرکانس یا تواتر جریان و نوع جریان عبوری
2) مسیر عبور جریان و مدت عبور جریان
3) امپدانس یا مقاومت بدن که بسته به رطوبت پوست، ضخامت چربی، نوع پوست، سطح تماس و عوامل دیگر از 500 تا 10000 اهم متغیر می باشد.
اندازه جریان و ولتاژ مجاز عبوري از بدن انسان چقدر است؟
برای جریان متناوب 15 میلی آمپر و برای جریان مستقیم 60 میلی آمپر ولتاژ متناوب 65 ولت و ولتاژ مستقیم 45 ولت است.
1- 2 علل برق گرفتگی:
برق گرفتگی به شش علت رخ میدهد:
1) تماس با سیم برق دار (فاز).
2) تماس به سیم نول در شرایط یکسان نبودن ولتاژ در فازهای مختلف.
3) قرار گرفتن بدن بین نول و زمین و عبور جریان از بدن.
4) تماس با بدنه برق دار شده دستگاه ها.
5) تخلیه بارهای الکتریکی ذخیره شده در دستگاه های برقی در زمان خاموش بودن آنها (اثر خازنی دستگاه)
6) ایجاد اختلاف ولتاژ بین دو قسمت از بدن.
احتمال مرگ بر اثر جریان برق بسته به محل ورود و خروج جریان متفاوت می باشد.
جدول 1-1 میزان خطر و احتمال وقوع آن را بر حسب مسیر جریان نشان می دهد.
![]()
مطابق با تحقیقات صورت گرفته، شدت جریان 25 میلی آمپر در مدت زمان 1/ 0 ثانیه می تواند باعث مرگ یک انسان شود. البته مقادیر مذکوردر افراد مختلف متفاوت می باشد
1-3 اثرات عبور جریان برق از بدن:
عبور جریان برق از بدن می تواند اثرات زیر را در برداشته باشد:
1) تولید حرارت
2) صدمات ناشی از سقوط
3) شکستگی استخوان ها به علت انقباضات شدید و ناگهانی
4) صدمه به کلیه ها، سیستم اعصاب و قلب
5) اثرات الکتروشیمیائی و صدمات ارگانیک دیگر
1-4 مقابله با برق گرفتگی
با رعایت موارد زیر می توان خطر برق گرفتگی را کاهش داد :
1) مقاومت الکتریکی بین بدن و زمین را زیاد نمود. (از طریق استفاده از فرش یا سکویعایق و دستکش و کفش مناسب).
2) مسیرهای دیگری جهت عبور جریان با مقاومت بسیار پائین به وجود آورد.(ارت نمودن دستگاه ها و هادی ها).
3) قطع سیم برگشت فاز از محل ترانس ها و ژنراتورها (قطع ارتباط فاز با زمین)
4) در صورت امکان استفاده از ولتاژهای پائین
در حین کار با مدارات و وسایل الکتریکی باید نکات ایمنی زیر را رعایت نمود:
1) همیشه باید سیم های برق را برقدار فرض نمود.
2) جهت تشخیص مدار الکتریکی از وسایل مناسب استفاده شود.
3) هنگام کار با مدارات و تجهیزات الکتریکی از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده شود.(از قبیل دستکش لاستیکی، کفش عایق، عینک و نقاب حفاظتی، زیرپائی لاستیکی، انبرهای حفاظتی، فیوزگیرها و ابزارآلات عایق).
4) همیشه از علائم خطر استفاده شود.
5) مکان های مخاطره آمیز محصور شوند.
6) از نردبان های فلزی استفاده نشود.
7) هرگز مدارات الکتریکی با لامپ امتحان نشود، زیرا در صورت ترکیدن لامپ عواقب وخیمی در پی خواهد داشت.
8) به طور منظم و مرتب برنامه بازدید از تجهیزات و سیم های الکتریکی ترتیب داده شود و وسایل، تجهیزات، کلیدها و فیوزهای فرسوده و خراب بلافاصله از کارگاه خارج و معدوم شود.
9) توصیه می شود در هنگام کار بر روی مدارات الکتریکی افراد به تنهائی اقدام بکار ننمایند.
10) تعمیر وسایل برقی به افراد ماهر واگذار شود.
11) سیم های وسایل الکتریکی که از ولتاژ بالای 24 ولت استفاده می کنند به دوشاخه ارت دارمتصل شوند.
12) کلیه دستگاه های سیار با کلید و فیوز به شبکه وصل شود.
13) هرگز از سیم ها بیش از حد توصیه شده بار کشیده نشود.
![]()