در پنجاه سال گذشته، بروز تحولات گسترده در زمىنه رایانه و ارتباطات، تغییرات عمده اى را در عرصه هاى متفاوت حىات بشرى به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشریت مملو از ابداع فناوری هاى متعددى است که جملگى در جهت تسهیل زندگى انسان مطرح شده اند. در سالیان اخیر، فناوری هاى اطلاعات و ارتباطات، که از آنان به عنوان فناوری‌هاى جدید یاد میشود، بیشترین تاثیر را در حیات بشریت داشته اند. دنیاى ارتباطات و تولید اطلاعات، به سرعت در حال تغییر بوده و ما امروزه شاهد همگرائى آنان بىش از گذشته با یکدیگر بوده، بگونه اى که داده و اطلاعات به سرعت و در زمانى غیرقابل تصور به اقصى نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار م بگیرند. بدون شک، مهم‌ترین و در عین حال بزرگترین پىشرفت در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به ابداع «وب» توسط «تیم. برنرزلى» در اواخر سال 1980 در CERN ، برمیگردد. به منظور آشنائى با جاىگاه واقعى «وب»، کافى است به ضریب نفوذ آن پس از ابداع توجه گردد. پس از ابداع هر فناوری، مدت زمانى به طول میانجامد تا فناوری مورد نظر در مقیاس عمومى مورد استفاده قرار گیرد (ضریب نفوذ). مثلا: تلفن پس از 74 سال، رادیو پس از 38 سال، رایانه هاى شخصى پس از 16 سال، تلویزیون پس از 13 سال و «وب» پس از 4 سال، موفق به جذب پنجاه میلیون استفاده کننده شده اند. فناوری اطلاعات و ارتباطات، بدون شک تحولات گسترده اى را در تمامى عرصه هاى اجتماعى و اقتصادى بشریت به دنبال داشته و تاثیر آن بر جوامع بشرى به گونه اى است که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل به یک جامعه
اطلاعاتى است. جامعه اى که در آن دانائى و میزان دسترسى و استفاده مفید از دانش، داراى نقشى محورى و تعیین کننده است.
![]()
سابقه تجربى کاربر در فناوری اطلاعات
اخىراً فناوری هاى نوىن بسیارى عرضه شده اند ىا در حال شکل گیرى اند که مایه امیدوارى بسىار براى آینده دورکارى هستند. غایت این فناوری ها ایجاد یک دسترسى انعطاف پذیر به اطلاعات و خدمات، فارغ از مکان با ماهیت این اطلاعات و خدمات است. با این حال، طرح رابط کاربر در آنها با چالش هاى عمده ى چندى مواجه خواهد بود؛ از جمله: خلق یک رویکرد با رفتارى کل گرا به نیازهاى کاربران، جرح و تعدیل محتوایى براى پایانه هاى سیار و تقلیل آستانه پیچیدگى بیسیم. طراحان حوزه هاى فناوری اطلاعات، پس از 20 سال تجربه با رایانه رومیزى، قادر به ساخت کارها و سیستم هاى مجزا، با قابلیت استفاده نسبى هستند. در حال حاضر استانداردهایى براى قابلىت استفاده معمول (ایزو 11-9241)، و مجموعه اى از روش‌هاى تثبیت شده وجود دارند. با این حال، سیار بودن و محلی‌کردن فناوری هاى اطلاعات و ارتباطات در چالش با پارادایم قدیمى «قابلىت استفاده کارمحور» هستند. سابق بر این، فناوری صرفاً چیزى بود که براى انجام کارى از آن استفاده میشد، اما امروزه ما با فناوری‌هاى ارتباطات زندگى میکنىم. رواج و تداول روزافزون دورکارى، روند انتقال فناوری ها از محىط ادارى به محل زندگى افراد و به زندگى روزمره آنها را نیز استمرار میبخشد. کاربر از یک اتاق کنترل
انفرادى یا یک محل کار سربسته، به فضاى بازى گام نهاده که در گشت وگذار به این سو و آن سو، با جهان فىزیکى و افرادى که در آن زندگى میکنند، رویارو میشود.کاربرد فناوری را نمیتوان از بقیه زندگى افراد جدا کرد و به عنوان تافته اى جدابافته، زیر میکروسکوپ قرار داد. کار بخشى از زندگى است و ابزارها، بخشى از محیط صاحب ابزار هستند. کار محورى، که به تفصیل و دقت در پژوهش‌هاى مربوط به قابلیت استفاده تبیین شده، دیگر رویکرد مطرح در رابطه با طرح انسان محور در فناوری‌هاى اطلاعات شمرده میشود. زندگى با فناوری ارتباطات، به جاى استفاده صرف، انواع گوناگونى از معیارهاى ذهنى، عاطفى، التذاذى، و هویتى را ترویج میکند. کاربر با وجود سبک‌هاى مختلف زندگى و ترجیحاتش، لازم است با محصولاتى که در اطراف خود میبیند هماهنگ باشد. راه‌حل هاى جدید شبکه‌اى باید به شیوه‌هاى مرسومى که با ارزش‌هاى کاربران سازگار هستند، پیوند بخورند. طراحان فناوری‌هاى جدید، هرگز به دنیاىى که براى آن طراحى میکنند نگاه نکرده اند. حضور فناوری‌هاى نوین، از طرفى موقعیتى را که این فناوری‌ها در آن مورد استفاده قرار میگىرند در مقایسه با موقعیت قبلى تغییر میدهد و از طرف دیگر استفاده از فناوری، محصولات را تغییر میدهد. بنابراین درک کاربران به معناى درک چگونگى تغییر عمومى آن ها همراه با تغییر جامعه پیرامون آنها و به ویژه درک چگونگى تغییر در تعامل با محصولات است که عرضه میشوند. فرد، یک واحد پردازنده اطلاعات است که کارها را انجام میدهد، بازىگرى است در بافتارهاى فىزیکی و اجتماعى، متغیر مصرف کننده اى است با ىک نوع سبک زندگى، یک مفسر براى مفاهیم ساختاریافته اجتماعى و یک عنصر تغییرپذیر که درعین حال عامل آغازگر تغییرات مستمر محسوب میشود. وقتى که کار به خانه، یا به یک بافتار سیار برده میشود، دامنه موضوعات مؤثر بر پذیرش فناوری ها، گسترده‌تر میشود. نیاز به نوع جدیدى از رویکرد کل گراى کاربرمحور نیاز به درک بافتارى و وجود یک چالش عمده روش شناختى از شرایط کنونى هستند.