با کمی دقت شاهد هستیم که تنوع کتابهای موجود در بازار، نسبتا قابل توجه میباشد و کمتر موضوعی است که با سبک‌های مختلف و یا زبانهای متفاوت به آن پرداخته نشده باشد در این میان شاید بتوان گفت صنعت به عنوان یکی از مهمترین ارکان اقتصادی، کمترین توجه را به خود اختصاص داده و متاسفانه این مشکل در زیرمجموعه‌های صنعت نیز وجود دارد و درصد پرداختن به بعضی از شاخه‌های آن بسیار کمرنگ و ضعیف است . یکی از رشته‌های مهم و اساسی صنعت که مورد کم لطفی قرار گرفته است، حرفه مدلسازی میباشد کتابهای موجود در رابطه با مدلسازی علاوه بر این که بسیار کم هستند، تنوعی هم در آنها دیده نمیشود و اغلب درباره مدلهای ریختهگری میباشد که تنها یکی از شاخه‌های مدلسازی است .
از این رو این کتاب در حد توان تلاش دارد تا قابلیت و توانایی مدلسازی را درصنعت و چگونگی فرآیند تولید قطعات، به وسیله این رشته را بازگو نماید تا علاوه بر شناساندن این حرفه، نقش کوچکی در پیشبرد آن داشته باشد . این کتاب در چهار فصل است که در نگارش مطالب سعی شده با نثر روان و قابل درک برای هنرجویان عزیز توضیح داده شود .
درباره مدلسازی
با پیدایش بشر بر روی زمین، نیازهای او نیز یکی پس از دیگری نمایان شد و فعالیت‌های او برای رفع این نیازها باعث به وجود آمدن تدریجی صنایع شد و در ابتدا ساخت ابزارهای ابتدایی به عنوان مهمترین هدف در دستور کار انسان قرار گرفت. ابزاری که او را برای داشتن حداقل امکانات زندگی یاری میکرد و تنها نیروهایی که میتوانست در آن زمان به یاری انسان بیاید، قدرت فکر، خلاقیت و هنر دستش بود این که بداند چه ابزاری . میخواهد و چطور آن را به دست بیاورد . شاید اشتباه نباشد که بگوییم، اولین صنعت شکل گرفته توسط انسان، صنعت مدلسازی بود چرا . که مدلسازی تنها یک حرفه نیست بلکه آمیخته‌ای از هنر، خلاقیت و فکر است نیروهایی که ازهمان ابتدا به یاری انسان آمد . مدلسازی این توان و ظرفیت را دارد تا در کمترین زمان و با حداقل امکانات، بیشترین نقش را در پیدایش و پیشرفت صنایع دیگر داشته باشد . با بررسی در صنایع مختلف میتوانیم تأثیر و نقش مستقیم وغیر مستقیم آنها را بر یکدیگر مشاهده کنیم ولی اگر روند رشد و تکامل بسیاری از صنایع را دنبال نمایید جایگاه مدلسازی را در بین آنها . بسیار پر رنگ و تعیین کننده خواهید دید صنایعی مانند صنعت نساجی، صنعت هوایی، صنعت نفت و صنعت خودروسازی شاید بسیاری از صنایع، تأثیری در صنعت مدلسازی و برای ارائه خدمات و ارتقاء آن نداشته باشند، ولی نقش به سزای مدلسازی را به هیچ عنوان نمیتوان در پیشبرد آن صنایع منکر شد . همچنین شکل کار در بسیاری از رشته‌های فنی به گونه‌ای است که امکان مانور و تغییر در شیوه کاری آنها وجود ندارد و یا این تنوع بسیار ناچیز است همچنین برای افراد شاغل در این رشته‌ها لزومی برای یادگیری دیگر حرفههای فنی وجود ندارد، ولی ماهیت کار در مدلسازی به گونه‌ای است که یک مدلساز درحین کار و برای پیشبرد هدف خود ملزم به یادگیری دیگر حرفه‌ها میباشد تا بتواند حداکثر توانایی خود را برای ارائه هرچه بهتر محصول به کار بگیرد. آشنایی با دیگر حرفههای صنعتی این امکان را برای مدلسازی ایجاد میکند تا بتواند با بهرهگیری از آنها و با کمترین امکانات در فرآیند تولید قطعات مختلف، نقش داشته باشد متأسفانه با همه تأثیری که مدلسازی در پیشبرد صنعت دارد، توجه چندانی به این حرفه در کشور نمیشود و هم این که برای بسیاری ناشناخته است امید است با اطلاع رسانی صحیح و مناسب به وسیله همه علاقهمندان، جایگاه واقعی این رشته مهم صنعتی مشخص شود .
در ادامه کتاب تا اندازه‌ای با توانایی‌های حرفه مدلسازی برای ساخت انواع مدل و قالب آشنا خواهید شد .
محاسبات و مطالب عمومی برای ساخت مدل و قالب
اولین مرحله برای ساخت مدل و قالب، در جهت تولید قطعه، طراحی آنها است که این طراحی با توجه به جنس قطعه، اندازه و روش تولید آن متفاوت میباشد . هدف از این بخش آشنایی با مطالب زیر است :
-1 آشنایی با مدل و قالب
-2 چگونگی انجام محاسبات برای طراحی مدل و قالب
-3 معرفی انواع متریال مصرفی در مدلسازی و طریقه کار با آنها
-4 آشنایی با روشهای ساخت مدل
تعریف مدل
مدل جسمی است که جهت تولید محصول نهایی که همان قطعه است، ساخته میشود و مورد استفاده قرار میگیرد .از نظر شکل ظاهری، مدل ساخته شده گاهی مشابه قطعه مورد نظر میباشد و در مواردی حداقل شباهت را با قطعه دارد برای مثال به مدل‌هایی میتوان اشاره کرد که به وسیله آنها، قطعه به روش . ریختهگری تولید میشود گروهی از این مدلها بسیار شبیه قطعه هستند وشاید گروهی نیز کمترین . شباهت با قطعه را نداشته باشند فرآیند تولید قطعات به وسیله مدل تنها به مدلهای ریختهگری خلاصه نمیشود و دامنه کاری آن بسیار فراتر است از مدل برای ساخت انواع قطعات از جنس فلز، پلاستیک، اپوکسی (رزین)، فوم وغیره استفاده میشود که روش کار و نوع قالب برای هر کدام متفاوت میباشد . جنس مدل میتواند از چوب، فلز، بلوک متریال، گچ، آرالدیت (رزین) و دیگر مواد باشد که به طور کلی برای تعیین روش ساخت مدل و یا انتخاب جنس آن، عواملی مانند ابعاد قطعه، فرم و تعداد مورد نیاز از روی آن تعیین کننده است .
همچنین درطراحی و ساخت مدل محدودیتی برای انتخاب روش وجود ندارد و ممکن است از چند روش و به چند شکل بتوان این کار را انجام داد فاکتورهایی مانند ابتکار و مهارت مدلساز، نقش مهمی را در انتخاب مناسب‌ترین شیوه خواهد داشت .
![]()
در بخشهای مختلف کتاب، به روشهای ساخت انواع مدل و همچنین کاربرد آنها اشاره شده است.
تعریف قالب
قالب جسمی است که جهت تولید قطعات با متریال و اشکال متفاوت مورد استفاده قرار میگیرد . قالبها از لحاظ جنس و روش تولید قطعه با هم متفاوت هستند که انتخاب نوع قالب، بستگی به جنس قطعه، دقت ابعادی آن و همچنین تعداد مورد نیاز از روی آن دارد . جنس قالب میتواند از فلز، آرالدیت، ماسه، سیلیکون و مواد دیگر باشد . به عنوان مثال برای تولید قطعات پلاستیکی از قالب تزریق و برای تولید قطعات ریختهگری، از قالب‌های ماسه‌ای و یا فلزی استفاده میشود . شکل قالب یا میتواند به صورت محفظه‌ای خالی، مانند قالب‌های ماسه‌ای برای ریختن فلز مذاب باشد و یا مانند قالب‌های کشش که به شکل سنبه و ماتریس ساخته میشود و جهت فرم دادن ورقهای فلزی ازآن استفاده میشود. همچنین فرآیند تولید بعضی ازقطعات به گونه‌ای است که برای تهیه آنها از قالب گرم استفاده میشود برای مثال میتوان به قالب وکیوم اشاره کرد که مصرف آن در فرم دادن به ورقهای . پلاسیتکی است موضوعی که اهمیت دارد نقش مدل در تهیه قالب است برای ساخت تمامی قالبها، ابتدا نیاز به . طراحی و ساخت مدل میباشد .
![]()
در بخشهای مختلف کتاب، به روشهای ساخت انواع قالب و همچنین کاربرد آنها اشاره شده است .
طراحی مدل و قالب
برای تولید هر قطعه، نیاز به طراحی مدل یا قالب و همچنین تعیین مراحل ساخت آنها است که این کار با در نظر گرفتن جنس قطعه، دقت ابعادی آن و تعداد مورد نیاز انجام میشود . برای مثال جهت تولید قطعه درتعداد کم، از مدل چوبی و برای تولید در تیراژ بالا، از مدل فلزی استفاده میشود . در طراحی و ساخت مدل و قالب رعایت نکاتی مانند تعیین سطح جدایش، محاسبه اضافات، محاسبه سیستم راهگاهی و انتخاب متریال مورد استفاده، از اهمیت زیادی برخوردار است که به ترتیب به آنها اشاره میشود .
سطح جدایش
اولین مرحله برای طراحی مدل و یا قالب، تعیین سطح جدایش آنها است سطح جدایش مشخص کننده مرز و سمت خروج مدل و یا قطعه از قالب میباشد برای مثال در نظر بگیرید که جسم دایره شکلی را داخل مقداری گچ فرو برده اید و پس از سخت شدن گچ آن را بیرون میآوردید اگرجسم بیشتر از خط مرکز خود داخل گچ فرو رفته باشد، در زمان خارج شدن باعث تخریب قالب گچی میشود پس با این حساب مرکز دایره محل مناسب برای سطح جدایش این جسم است . به همین ترتیب مدل باید به گونه‌ایی طراحی شود که امکان خروج آن از قالب ماسه ای و یا قالب رزینی فراهم گردد در نتیجه محل جدا شدن دو لنگه قالب از یکدیگر، در نقطه‌ای خواهد بود که قطعه به راحتی از آن بیرون بیاید .
![]()